Kırgızlar ve Peçenekler: Eski Türk Devletleri

 Kırgızlar ve Peçenekler: Eski Türk Devletleri

Orta Asya’da egemenlik kuran son Türk boyu Kırgızlar, Güney Sibirya'da yaşayan kuzeyli Türk grubundandır. IX. yüzyılda 840'ta Uygurları yıkıp Ötüken’i ele geçirerek burada bir devler kurmuşlardı. Yenisey Irmağı boyunda medeni bir hayat sürmüşlerdir. Milattan sonra birinci yüzyılda Hun Devleti'ne tabi olmuşlardır. Hunların dağılmasından sonra Kırgızlar, Hakas Devleti'ni kurmuşlardır. Dördüncü yüzyılda kurulan Hakas Devleti, Baykal Gölü'nden Tibet'e kadar olan bölgeye hâkim olmuştur.

Onuncu yüzyılda Karahanlıların etkisiyle İslam dinini kabul eden Kırgızlar, 13. yüzyılda Moğolların hâkimiyetini tanımışlardır ve Cengiz Han’a itaat eden ilk Türk topluluğudur. On yedinci yüzyılda Rus istilasına karşı diğer Türk boylarıyla hareket etmişlerdir. Kırgızların harp kabiliyetleri yüksekti. On dokuzuncu yüzyılda Kırgız ülkesi bütünüyle Rus hakimiyetine girmiştir.

Sovyet Rusya'ya bağlı olan Kırgızistan Cumhuriyeti, 1991 senesinde bağımsızlığını ilan etmiştir. Kırgızların bir kısmı Doğu Türkistan, Pamir ve Tanrı Dağlarında, çok az bir kısmı ise Türkiye'de yaşamaktadır.

Onuncu yüzyılda Müslüman olan Kırgızların oturduğu Balasagun ve Özkend şehirlerinde kültürel ve iktisadi hayat gelişmiştir. Usta demirci olan Kırgızlar, dokumacılığı iyi bilip ipek kumaş dokurlardı. Sarı saçlı mavi gözlü Kırgızların, boy beyine önceleri "Alço" denilirken, sonradan "İnal" denilmiştir. Türkçe'nin Kırgızca şivesini konuşan Kırgızların zengin folklor edebiyatı vardır. Kahramanlık destanları, hikâyeler, masallar, atasözleri, maniler bakımından zengin edebiyat ürünleri olan Kırgızların yazısı, otuz bir harflidir. Türklüğün büyük destanlarından olan Manas Destanı (400 bin mısra), Kırgızlara ait olup bu Türk boyunun en büyük edebi mahsulüdür. Manas Destanı'na hâlâ eklemeler yapılmaktadır ve destanın 130'dan fazla değişik biçimi vardır.

Peçenekler

Peçenekler, Orta Asya'da yaşamış olan bir Türk boyudur. Tarih boyunca farklı dönemlerde bölgede etkili olmuşlardır ve Türk tarihinde önemli bir yere sahiptirler. Peçenekler, genellikle göçebe bir yaşam tarzına sahip olmuşlardır ve at yetiştiriciliğiyle uğraşmışlardır. Peçenekler'in tarihi, 8. yüzyılda başlamıştır. Bu dönemde Orta Asya'da yaşayan Peçenekler, zamanla batıya doğru göç etmişlerdir. 9. yüzyılda Kafkasya'ya yerleşmişler ve burada Bizans İmparatorluğu ile sık sık çatışmışlardır. Daha sonra ise Karadeniz'in kuzeyine yerleşmişler oradan da batıya göç edip Balkanlar’a yerleşmişlerdir.

Devlet işlerini görüştükleri meclise Komenton adı veren Peçenekler, en parlak dönemi 10. yüzyıla rastlar. Bu dönemde Peçenekler, Hazar Denizi'nin kuzeyinde büyük bir devlet kurmuşlardır. Bu devlet, Bizans İmparatorluğu'na karşı sık sık saldırılar düzenlemiş ve bölgede etkili olmuştur. Özellikle Rusların Karadeniz’e inmelerini engellemişlerdir. Orta Macaristan bölgesinde ele geçirilen “Nagyszentmiklos Hazineleri’nin” ilk varisi, sahibi olarak kabul edilirler. Ancak, 11. yüzyılda Türk boylarıyla yapılan savaşlar sonucunda güç kaybetmişlerdir. Peçenekler, 12. yüzyılda Moğol istilasıyla karşı karşıya kalmışlardır. Moğollar karşısında direnemeyen Peçenekler, farklı bölgelere göç etmişler ve zamanla etkilerini kaybetmişlerdir. Hristiyanlığı benimseyen devlet Kıpçaklar (Kumanlar) tarafından yıkılmıştır.Günümüzde Peçenekler'in soyu tükenmiş olsa da, Türk tarihinde önemli bir yere sahip oldukları unutulmamalıdır.

Peçenekler'in kültürü de oldukça zengindir. Özellikle müzik ve dans konusunda yetenekli olan Peçenekler, geleneksel kıyafetleriyle de dikkat çekerler. Ayrıca, at yetiştiriciliği konusunda da uzman olan Peçenekler, atlarıyla özdeşleşmişlerdir. Türk tarihinde önemli bir yere sahip olan Peçenekler, Orta Asya'dan başlayarak farklı bölgelere yayılmış ve farklı medeniyetlerle etkileşim içinde olmuşlardır. Bugün bile Peçenekler'in izlerini taşıyan kültürel unsurlar bulunmaktadır. Onların tarihi ve kültürü, Türk tarihindeki zenginliği ve çeşitliliği göstermesi açısından önemlidir.